تخلیه الکترواستاتیک (ESD) چیست؟

آشنایی با تخلیه الکترواستاتیکی (ESD): یک خطر پنهان در دنیای الکترونیک

سلام دوستان. توی این مقاله می‌خوایم در مورد یه موضوع خیلی مهم ولی گاهاً نادیده گرفته شده تو دنیای الکترونیک صحبت کنیم: تخلیه الکترواستاتیکی یا همون ESD. شاید این اسم یکم پیچیده به نظر برسه، اما در واقعیت خیلی ساده‌تر از این حرفاست و ممکنه بارها بدون اینکه بدونید تجربه‌ش کرده باشید.

تخلیه الکترواستاتیکی (ESD) به زبان ساده، یعنی یه دفعه بار الکتریکی اضافه روی یه جسم، تخلیه بشه و به یه جسم دیگه منتقل بشه. این اتفاق معمولاً خیلی سریع و ناگهانی میفته و می‌تونه باعث آسیب دیدن قطعات الکترونیکی بشه. فکر کنید مثل یه جرقه کوچیک که بین انگشتتون و دستگیره در وقتی هوا خیلی خشکه، اتفاق میفته. این جرقه کوچیک، همون ESD هست.

چرا این موضوع مهمه؟ چون قطعات الکترونیکی خیلی حساس هستند. یه ESD کوچیک می‌تونه یه مدار خیلی پیچیده رو از کار بندازه. تصور کنید یه کامپیوتر گرون قیمت دارید و یه ESD ساده باعث بشه دیگه روشن نشه. خب، این خیلی بده، درسته؟

چطور ESD اتفاق میفته؟

ESD معمولاً به سه شکل اتفاق میفته:

1. تماس مستقیم: وقتی یه جسم باردار (مثلاً بدن شما) با یه جسم دیگه (مثلاً یه قطعه الکترونیکی) تماس پیدا می‌کنه.
2. القای میدان: وقتی یه جسم باردار نزدیک یه جسم دیگه قرار می‌گیره و بدون تماس مستقیم، باعث ایجاد بار الکتریکی در اون جسم میشه. این مثل اینه که یه آهنربا یه سوزن رو از دور جذب کنه.
3. جریان هوا: جریان هوا می‌تونه بار الکتریکی رو با خودش حمل کنه و به اجسام دیگه منتقل کنه.

چه عواملی ESD رو تشدید می‌کنند؟

چند تا عامل هستن که می‌تونن احتمال وقوع ESD رو بیشتر کنن:

• رطوبت کم هوا: هوا خشک باعث میشه بار الکتریکی راحت‌تر جمع بشه. به همین خاطر تو زمستون ESD بیشتر اتفاق میفته.
• جنس لباس: بعضی از لباس‌ها (مخصوصاً لباس‌های پلاستیکی) بار الکتریکی بیشتری تولید می‌کنند.
• نوع کفپوش: بعضی از کفپوش‌ها هم بار الکتریکی زیادی تولید می‌کنند.

چطور از قطعات الکترونیکی در برابر ESD محافظت کنیم؟

خوشبختانه راه‌های زیادی برای محافظت از قطعات الکترونیکی در برابر ESD وجود داره. بعضی از این راه‌ها خیلی ساده هستند:

• استفاده از مچ بند ضد الکتریسیته ساکن: این مچ بندها بار الکتریکی بدن شما رو به زمین منتقل می‌کنند و از تخلیه اون به قطعات الکترونیکی جلوگیری می‌کنند.
• استفاده از پد ضد الکتریسیته ساکن: این پدها برای کار کردن روی قطعات الکترونیکی استفاده میشن و از جمع شدن بار الکتریکی روی میز کار جلوگیری می‌کنند.
• مرطوب نگه داشتن هوا: استفاده از دستگاه بخور می‌تونه به کاهش احتمال ESD کمک کنه.
• استفاده از لباس‌های نخی: لباس‌های نخی بار الکتریکی کمتری تولید می‌کنند.
• لمس کردن یه قسمت فلزی قبل از دست زدن به قطعات الکترونیکی: این کار باعث میشه بار الکتریکی بدن شما تخلیه بشه.
• نگهداری قطعات الکترونیکی در بسته‌بندی‌های ضد الکتریسیته ساکن: این بسته‌بندی‌ها از قطعات در برابر ESD محافظت می‌کنند.

برای اینکه یه کم بیشتر درک کنید، یه جدول مثال میاریم:

موقعیت	احتمال وقوع ESD	راه حل
تعمیر کامپیوتر در زمستان	بالا	استفاده از مچ بند و پد ضد الکتریسیته ساکن، مرطوب نگه داشتن هوا
تعویض رم لپ‌تاپ روی میز پلاستیکی	متوسط	استفاده از پد ضد الکتریسیته ساکن، لمس کردن قسمت فلزی قبل از دست زدن به رم
جابجایی قطعات الکترونیکی در بسته‌بندی ضد الکتریسیته ساکن	پایین	نگهداری قطعات در بسته‌بندی

یه مثال عملی دیگه: فرض کنید دارید یه حافظه (RAM) جدید برای کامپیوترتون نصب می‌کنید. قبل از اینکه دست بهش بزنید، حتماً یه قسمت فلزی از کیس کامپیوتر رو لمس کنید تا بار الکتریکی بدنتون تخلیه بشه. بعد، RAM رو از بسته‌بندی ضد الکتریسیته ساکنش خارج کنید و با دقت نصبش کنید. اگه از مچ بند ضد الکتریسیته ساکن استفاده کنید، خیلی بهتره.

یکی از دوستانم، اشتباهاً یه مادربورد جدید رو بدون رعایت نکات ایمنی ESD نصب کرد. متاسفانه بورد مادر بلافاصله بعد از اتصال به برق سوخت. خیلی ضرر کرد، اما فهمید که ESD شوخی بردار نیست. متاسفانه هزینه بالایی داشت.

متوجه شدید دوستان، خیلی حواستونو جمع کنید. این جریان ESD خیلی مهیمه،

(تصویر: یه مچ بند ضد الکتریسیته ساکن)

خلاصه

تخلیه الکترواستاتیکی (ESD) یه خطر پنهان برای قطعات الکترونیکیه که می‌تونه باعث آسیب دیدن یا از کار افتادن اونها بشه. با رعایت چند تا نکته ساده می‌تونیم از این خطر جلوگیری کنیم و از قطعات الکترونیکی‌مون محافظت کنیم. همیشه یادتون باشه پیشگیری بهتر از درمانه!

کلمات کلیدی:

تخلیه الکترواستاتیکی, ESD, الکتریسیته ساکن, قطعات الکترونیکی, محافظت, مچ بند ضد الکتریسیته ساکن, پد ضد الکتریسیته ساکن

ESD چقدر می‌تونه خطرناک باشه؟

حتی یه ESD کوچیک هم می‌تونه به قطعات الکترونیکی حساس آسیب بزنه و باعث خرابی اونها بشه. میزان آسیب بستگی به حساسیت قطعه و قدرت ESD داره.

آیا ESD فقط برای قطعات کامپیوتر خطرناکه؟

نه، ESD برای همه قطعات الکترونیکی خطرناکه، از جمله تلفن‌های همراه، تبلت‌ها، تلویزیون‌ها و سایر وسایل الکترونیکی.

آیا میشه ESD رو با چشم دید؟

در بعضی موارد، بله. وقتی ESD خیلی قوی باشه، ممکنه به صورت یه جرقه کوچیک دیده بشه. اما بیشتر وقت‌ها ESD نامرئیه.

چرا تو زمستون ESD بیشتر اتفاق میفته؟

چون رطوبت هوا تو زمستون کمه و هوا خشک‌تره. هوای خشک باعث میشه بار الکتریکی راحت‌تر جمع بشه و احتمال ESD بیشتر بشه.

آیا راهی برای تست کردن قطعات الکترونیکی بعد از احتمال ESD وجود داره؟

تست کردن قطعات بعد از احتمال ESD کار سختیه و نیاز به تجهیزات خاص داره. بهترین کار اینه که از همون اول از قطعات در برابر ESD محافظت کنیم.

مخفف Electrostatic Discharge چیست؟

مخفف Electrostatic Discharge کلمه ESD می باشد.

ESD مخفف چیست؟

ESD مخفف Electrostatic Discharge می باشد.

کلمه ESD مخفف چیست؟

وقتی به ESD به عنوان مخفف Electrostatic Discharge اشاره می کنیم، منظور این است که ESD با گرفتن حروف اولیه هر کلمه مهم در Electrostatic Discharge تشکیل می شود. این فرآیند عبارت اصلی را به شکلی کوتاه تر و قابل مدیریت تر فشرده می کند و در عین حال معنای اصلی خود را حفظ می کند. بر اساس این تعریف، ESD مخفف Electrostatic Discharge است.