بنیاد X.org چیست؟

X.Org Foundation چیست؟ سفری ساده به دنیای رابط گرافیکی کامپیوتر

سلام دوستان! امروز می‌خواهیم درباره‌ی یه بنیاد خیلی مهم صحبت کنیم که شاید اسمش رو نشنیده باشید، ولی کارهاش رو هر روز می‌بینید. اسم این بنیاد هست X.Org Foundation. این بنیاد مسئول اصلی توسعه و نگهداری نرم‌افزاریه که به کامپیوتر شما اجازه می‌ده تصاویر و پنجره‌ها رو روی صفحه نمایش نشون بده. به زبان ساده‌تر، اینها رابط کاربری گرافیکی کامپیوتر شماست.

اجازه بدید اول یکم بیشتر توضیح بدم. کامپیوترها معمولاً دو جور با ما حرف می‌زنند: یا با متن (مثل صفحه سیاه داس قدیم) یا با تصویر (مثل ویندوز، مک، یا لینوکس). X.Org مسئول اون بخش تصویریه. در واقع، اون کاری رو انجام میده که بهش می‌گن X Window System یا به اختصار X11. این سیستم پایه و اساس رابط گرافیکی در بسیاری از سیستم‌عامل‌های متن بازه، مثل بیشتر توزیع‌های لینوکس.

حالا، چرا اینقدر مهمه؟ چون بدون X.Org، ما نمی‌تونستیم از برنامه‌های گرافیکی مثل مرورگرها، نرم‌افزارهای ویرایش عکس، یا حتی بازی‌ها استفاده کنیم. همه چیز به صورت متن و دستورات پیچیده بود.

X Window System یا X11 چیست؟

X11 یه پروتکل و مجموعه‌ای از کتابخانه‌هاست که به برنامه‌ها اجازه می‌ده با سرور گرافیکی ارتباط برقرار کنن. سرور گرافیکی مسئول نمایش تصویر روی صفحه نمایشه. برنامه‌ها (مثل فایرفاکس یا فتوشاپ) به عنوان "کلاینت" با سرور گرافیکی ارتباط برقرار می‌کنند و دستورات رو برای نمایش تصاویر و متن ارسال می‌کنند. این ارتباط از طریق پروتکل X11 انجام می‌شه.

یه مثال ساده: تصور کنید که شما یه نقاش هستید (کلاینت) و یه بوم دارید (سرور گرافیکی). شما به بوم دستور می‌دید که چه رنگی رو کجا بزنه. پروتکل X11 مثل زبانی عمل می‌کنه که شما و بوم باهاش صحبت می‌کنید. البته کمی پیچیده‌تر، ولی ایده کلی همینه.

وظایف اصلی X.Org Foundation

بنیاد X.Org وظایف مهمی رو بر عهده داره، از جمله:

• توسعه و نگهداری سرور گرافیکی X.Org (که همون X11 هست).
• توسعه و نگهداری کتابخانه‌ها و ابزارهای مرتبط با X11.
• تعیین استانداردها برای رابط گرافیکی در سیستم‌عامل‌های متن باز.
• ارائه منابع و پشتیبانی به توسعه‌دهندگان و کاربران.

مزایای استفاده از X.Org

استفاده از X.Org مزایای زیادی داره، از جمله:

• متن باز: کد منبع X.Org به صورت رایگان در دسترسه و هر کسی می‌تونه اون رو تغییر بده و بهبود ببخشه.
• انعطاف‌پذیری: X.Org بسیار انعطاف‌پذیره و می‌تونه روی انواع مختلف سخت‌افزار و سیستم‌عامل‌ها اجرا بشه.
• گسترش‌پذیری: X.Org به راحتی می‌تونه با استفاده از افزونه‌ها و درایورهای مختلف گسترش پیدا کنه.
• جامعه بزرگ: X.Org یه جامعه بزرگ از توسعه‌دهندگان و کاربران داره که به طور مداوم در حال بهبود و پشتیبانی از اون هستند.

مثال: تغییر اندازه پنجره با استفاده از X11

فرض کنید می‌خواهید اندازه یه پنجره رو با استفاده از دستورات X11 تغییر بدید. این کار می‌تونه با استفاده از ابزارهایی مثل xdotool انجام بشه. به این شکل:

xdotool windowresize <شناسه پنجره> <عرض> <ارتفاع>

البته پیدا کردن شناسه پنجره هم نیاز به ابزار دیگه‌ای داره، ولی این فقط یه مثال ساده برای نشون دادن اینه که چطور می‌شه با X11 به صورت مستقیم با رابط گرافیکی کار کرد.

جدول مقایسه X.Org با سیستم های گرافیکی دیگر

ویژگی	X.Org	Wayland	Windows Display Driver Model (WDDM)
نوع	سرور نمایش	پروتکل و کامپوزیتور	مدل درایور نمایش
متن باز؟	بله	بله	خیر
امنیت	دارای مشکلات امنیتی شناخته شده	بهبود یافته	بهبود یافته
پیچیدگی	بسیار پیچیده	کمتر پیچیده	پیچیده
پشتیبانی از سخت افزار	بسیار گسترده	در حال گسترش	محدود به سخت افزار پشتیبانی شده توسط مایکروسافت

همونطور که می‌بینید، X.Org یه سیستم بسیار قدیمی و پیچیده است، اما هنوز هم به طور گسترده استفاده می‌شه. سیستم‌های جدیدتر مثل Wayland سعی دارند مشکلات X.Org رو حل کنن و یه جایگزین مدرن‌تر ارائه بدن. اما همچنان به دلیل گستردگی فراوان X.Org، جایگزینی آن به سادگی نیست.

خلاصه

بنیاد X.Org یه سازمان غیرانتفاعیه که مسئول توسعه و نگهداری نرم‌افزاریه که رابط گرافیکی کامپیوتر شما رو ممکن می‌سازه. این بنیاد کارهای زیادی برای دنیای متن باز انجام داده و نقش مهمی در توسعه سیستم‌عامل‌های لینوکس و سایر سیستم‌عامل‌های مشابه داشته. شاید ما هر روز از این تکنولوژی استفاده کنیم، ولی کمتر بهش فکر می‌کنیم. این یک نگا اجمالی بود.

امیدوارم این مقاله به شما کمک کرده باشه تا بفهمید X.Org Foundation چیه و چه اهمیتی داره. اگر سوالی داشتید، حتما بپرسید.

کلمات کلیدی

X.Org, X11, X Window System, رابط گرافیکی, لینوکس, متن باز, سرور گرافیکی, سیستم عامل, نمایشگر

X.Org Foundation دقیقاً چه کار می‌کند؟

این بنیاد به توسعه و نگهداری نرم‌افزاری که به کامپیوترها اجازه می‌دهد تصاویر و رابط‌های گرافیکی را نمایش دهند، می‌پردازد. این کار شامل توسعه سرور X.Org، کتابخانه‌ها، و ابزارهای مرتبط می‌شود.

آیا X.Org فقط برای لینوکس است؟

اگرچه X.Org بیشتر در سیستم‌عامل‌های لینوکس استفاده می‌شود، اما می‌تواند در سایر سیستم‌عامل‌ها هم استفاده شود، از جمله BSD و حتی (به طور غیرمستقیم) در macOS.

تفاوت X.Org با Wayland چیست؟

Wayland یه پروتکل جدیدتر و ساده‌تره که به عنوان جایگزینی برای X.Org طراحی شده. Wayland امنیت و کارایی بهتری داره، اما هنوز به اندازه X.Org پشتیبانی گسترده‌ای از سخت‌افزارها و نرم‌افزارها نداره.

چطور می‌توانم با X.Org Foundation همکاری کنم؟

اگر شما یه برنامه‌نویس یا توسعه‌دهنده هستید، می‌توانید با کمک به توسعه کد، مستندسازی، یا گزارش باگ‌ها با X.Org Foundation همکاری کنید. اطلاعات بیشتر در وبسایت این بنیاد موجوده.

آیا X.Org Foundation رایگان است؟

بله، تمام نرم‌افزارهای توسعه یافته توسط X.Org Foundation به صورت متن باز و رایگان ارائه می‌شوند.