آخرین بروزرسانی 11 روز قبل
قابلیت استفاده (Usability) چیست؟
آیا سایت یا اپلیکیشن شما دوست‌داشتنی است؟ همه چیز درباره قابلیت استفاده!
سلام دوستان!
تا حالا شده از یه سایت یا اپلیکیشن استفاده کنید و انقدر گیج بشید که کلا بیخیالش بشید؟ یا برعکس، یه اپلیکیشنی رو پیدا کنید که انقدر ساده و روون باشه که دلتون نخواد ازش دست بکشید؟
به نظرتون فرق این دوتا چیه؟ جوابش یه کلمه‌ست: قابلیت استفاده (Usability).
قابلیت استفاده یعنی چی؟
خیلی ساده بخوام بگم، قابلیت استفاده یعنی اینکه چقدر راحت و موثر میشه از یه محصول استفاده کرد. منظور از محصول میتونه یه وب‌سایت، یه اپلیکیشن موبایل، یه دستگاه، یا حتی یه نرم‌افزار کامپیوتری باشه.
وقتی یه محصول قابلیت استفاده بالایی داره، یعنی:
- یادگیریش آسونه: لازم نیست کلی وقت بذارید تا بفهمید چجوری کار میکنه.
- کار کردن باهاش سریعه: کارهاتون رو سریع و بدون دردسر انجام میدید.
- خطاها کمه: اشتباه کردن توش سخته و اگه اشتباه کنید، راحت میتونید درستش کنید.
- خوشاینده: استفاده ازش حس خوبی بهتون میده و ازش لذت می برید.
چرا قابلیت استفاده مهمه؟
فرض کنید یه فروشگاه آنلاین دارید. اگه سایتتون قابلیت استفاده پایینی داشته باشه، مشتری‌ها نمیتونن محصول مورد نظرشون رو پیدا کنن، نمیتونن مراحل خرید رو درست انجام بدن، و در نهایت از سایتتون میرن و دیگه برنمیگردن. اما اگه سایتتون راحت و کاربردی باشه، مشتری‌ها با لذت خرید میکنن، به سایتتون وفادار میشن، و حتی اون رو به دوستاشون هم معرفی میکنن. به این ترتیب، کسب‌وکارتون رونق میگیره!
به طور کلی، قابلیت استفاده بالا باعث میشه:
- مشتری‌ها راضی باشن و دوباره برگردن.
- هزینه‌های پشتیبانی کاهش پیدا کنه (چون مشتری‌ها خودشون میتونن مشکلاتشون رو حل کنن).
- کارایی و بهره‌وری افراد بیشتر بشه.
- تصویر برندتون بهتر بشه.
عوامل موثر بر قابلیت استفاده
عوامل زیادی هستن که روی قابلیت استفاده یه محصول تاثیر میذارن. بعضی از مهمترین‌هاشون اینا هستن:
- سادگی: هرچی محصول ساده‌تر باشه، یادگیری و استفاده ازش آسون‌تره.
- سازگاری: محصول باید با استانداردهای طراحی و عادت‌های کاربری رایج سازگار باشه.
- وضوح: پیام‌ها و اطلاعات باید واضح و قابل فهم باشن.
- بازخورد: کاربر باید همیشه بدونه که چه اتفاقی داره میفته (مثلا وقتی یه دکمه رو فشار میده، باید ببینه که یه چیزی داره انجام میشه).
- جلوگیری از خطا: باید تا حد امکان از اشتباهات کاربر جلوگیری بشه (مثلا با استفاده از پیام‌های هشدار).
- کمک و راهنمایی: اگه کاربر مشکلی داشت، باید بتونه به راحتی به راهنما دسترسی پیدا کنه.
مثال‌هایی از قابلیت استفاده
بیاید چند تا مثال بزنیم:
| محصول |
قابلیت استفاده بالا |
قابلیت استفاده پایین |
| ماشین حساب |
دکمه‌ها بزرگ و واضح هستن، عملکرد هر دکمه مشخصه، نتیجه به راحتی خوانده میشه. |
دکمه‌ها کوچیک و شلوغ هستن، عملکرد بعضی از دکمه‌ها مبهمه، نتیجه سخت دیده میشه. |
| وب‌سایت خرید |
جستجو آسونه، فیلترها دقیق کار میکنن، اطلاعات محصول کامل و واضح ارائه میشه، مراحل خرید ساده‌ست. |
جستجو سخته، فیلترها درست کار نمیکنن، اطلاعات محصول ناقصه، مراحل خرید پیچیده‌ست. |
| اپلیکیشن پیام‌رسان |
رابط کاربری ساده و منظمه، ارسال و دریافت پیام سریع و آسونه، قابلیت‌های مهم به راحتی در دسترسه. |
رابط کاربری شلوغ و گیج‌کننده‌ست، ارسال و دریافت پیام کند و مشکل‌داره، پیدا کردن قابلیت‌ها سخته. |
چطور قابلیت استفاده رو بهبود بدیم؟
روش‌های زیادی برای بهبود قابلیت استفاده وجود داره. بعضی از مهمترین‌هاشون اینا هستن:
- تحقیق کاربر: قبل از طراحی، باید بفهمید که کاربران شما کی هستن، چه نیازهایی دارن، و چطور از محصولات مشابه استفاده میکنن.
- طراحی کاربر محور: در تمام مراحل طراحی، باید به نیازها و خواسته‌های کاربر توجه کنید.
- تست کاربردپذیری: محصولتون رو با کاربران واقعی تست کنید و ببینید کجاها مشکل داره. این کار رو با تعداد کم و به صورت مکرر انجام دهید تا ایراد‌های جدی را به سرعتی دریابید.
- تکرار: براساس بازخوردهای کاربران، محصولتون رو بهبود بدید و دوباره تست کنید. این چرخه رو تا زمانی که به یه محصول با قابلیت استفاده بالا برسید، ادامه بدید.
یکی از روش های مهم این است که از افراد مختلف بخواهید که با استفاده از محصول شما کاری را انجام دهند و شما با دقت به نحوه کارکردن آنها توجه کنید. اینگونه می توانید نقاط ضعف را پیدا کنید.
جمع‌بندی
قابلیت استفاده یه مفهوم کلیدی در طراحی محصوله. اگه میخواید محصولتون موفق بشه، باید بهش توجه ویژه‌ای داشته باشید. یه محصول با قابلیت استفاده بالا، نه تنها باعث رضایت کاربران میشه، بلکه به رشد کسب‌وکارتون هم کمک میکنه.
امیدوارم این مقاله براتون مفید بوده باشه. اگه سوالی داشتید، خوشحال میشم جواب بدم!
کلمات کلیدی
قابلیت استفاده، کاربردپذیری، تجربه کاربری، طراحی کاربر محور، تست کاربردپذیری، طراحی وب، طراحی اپلیکیشن
- قابلیت استفاده چه فرقی با تجربه کاربری (UX) داره؟
- قابلیت استفاده یه بخش کوچیک از تجربه کاربریه. تجربه کاربری به کل تجربه‌ای که کاربر با یه محصول داره اشاره میکنه، از جمله احساسات، نگرش‌ها، و ادراک‌هاش. در حالی که قابلیت استفاده فقط به سهولت و کارایی استفاده از محصول تمرکز داره.
- چطور میتونم قابلیت استفاده سایت خودم رو بسنجم؟
- روش‌های مختلفی برای سنجش قابلیت استفاده وجود داره، از جمله تست کاربردپذیری، بررسی‌های تخصصی، و جمع‌آوری بازخورد از کاربران. میتونید از ابزارهای آنلاین هم برای این کار استفاده کنید.
- آیا قابلیت استفاده فقط برای محصولات دیجیتال مهمه؟
- نه، قابلیت استفاده برای هر نوع محصولی مهمه، از ابزارهای آشپزخانه گرفته تا ماشین‌ها و دستگاه‌های صنعتی. هرچه محصولی قابلیت استفاده بالاتری داشته باشه، کاربران راحت‌تر و موثرتر میتونن ازش استفاده کنن.
- چه منابعی برای یادگیری بیشتر درباره قابلیت استفاده وجود داره؟
- کتاب‌ها، مقالات، دوره‌های آموزشی آنلاین، و وب‌سایت‌های زیادی در این زمینه وجود داره. میتونید با جستجو در اینترنت، منابع مورد نیازتون رو پیدا کنید. همچنین خیلی از دانشگاه ها کلاس‌های مجزی برای آن ارائه می‌دهند.
- آیا طراحی ریسپانسیو (واکنشگرا) به قابلیت استفاده کمک میکنه؟
- بله، قطعا! طراحی ریسپانسیو باعث میشه که سایت یا اپلیکیشن شما روی دستگاه‌های مختلف (موبایل، تبلت، کامپیوتر) به درستی نمایش داده بشه و کاربر بتونه به راحتی ازش استفاده کنه. این یک نکته ی به شدت مهم است.