مجوز منبع باز (Open-Source License) چیست؟

مجوز متن‌باز چیست؟ راهنمای جامع برای همه

سلام دوستان! خیلی خوشحالم که امروز در خدمتتون هستم تا در مورد یک موضوع خیلی مهم توی دنیای نرم‌افزار صحبت کنیم: مجوزهای متن‌باز. شاید اسمش یکم پیچیده به نظر بیاد، اما نگران نباشید، سعی می‌کنم خیلی ساده و خودمونی براتون توضیح بدم.

مجوز متن‌باز در واقع یه جور اجازه نامه هست که به شما می‌گه با یک نرم‌افزار چه‌کارایی می‌تونید انجام بدید. فرض کنید یه برنامه رو دانلود می‌کنید. متن‌باز بودن یعنی کد اصلی اون برنامه (همون کدهایی که برنامه باهاشون ساخته شده) برای همه قابل دسترسیه. و مجوز متن‌باز مشخص می‌کنه که آیا شما اجازه دارید اون کد رو تغییر بدید، ازش توی پروژه‌های خودتون استفاده کنید، یا حتی اون رو دوباره پخش کنید یا نه.

اگه بخوام یه مثال ساده بزنم، مثل اینه که یه کتاب آشپزی داشته باشید. اگه اون کتاب آشپزی مجوز متن‌باز داشته باشه، شما نه تنها می‌تونید دستور پخت‌ها رو بخونید و غذا درست کنید، بلکه می‌تونید مواد لازم رو تغییر بدید، یه دستور جدید بهش اضافه کنید، و حتی اون کتاب رو با تغییرات خودتون چاپ کنید و به دوستاتون بدید!

چرا مجوزهای متن‌باز مهم هستن؟

مجوزهای متن‌باز یه عالمه فایده دارن:

• شفافیت: وقتی کد یک نرم‌افزار باز باشه، همه می‌تونن ببینن که داخلش چی می‌گذره و چطوری کار می‌کنه.
• آزادی: شما آزادید از نرم‌افزار به هر شکلی که می‌خواید استفاده کنید.
• همکاری: توسعه‌دهنده‌های زیادی می‌تونن روی یه پروژه با هم کار کنن و اون رو بهتر کنن.
• امنیت: چون کد بازه، افراد زیادی می‌تونن باگ‌ها و مشکلات امنیتی رو پیدا کنن و اصلاحشون کنن.
• نوآوری: متن‌باز بودن باعث می‌شه ایده‌های جدید زودتر به واقعیت تبدیل بشن.

انواع مجوزهای متن‌باز

مجوزهای متن‌باز انواع مختلفی دارن. بعضی‌هاشون خیلی سخت‌گیرانه هستن و بعضی‌هاشون خیلی آزاد. چند تا از معروف‌ترین‌ها رو اینجا براتون لیست می‌کنم:

نام مجوز	توضیحات	مثال
مجوز MIT	یکی از آزادترین مجوزها. شما می‌تونید تقریباً هر کاری با کد انجام بدید، فقط باید اسم نویسنده اصلی رو ذکر کنید.	فریم‌ورک‌های JavaScript مثل React و jQuery
مجوز Apache 2.0	شبیه MIT، ولی یه کم سخت‌گیرانه‌تر. باید قوانین مربوط به حق امتیاز رو رعایت کنید.	وب‌سرور Apache و Hadoop
مجوز GPL	مجوز Copyleft. یعنی اگه شما کد GPL رو تغییر بدید و دوباره پخش کنید، باید اون تغییرات رو هم با مجوز GPL پخش کنید. به زبون ساده، هر چی از این مجوز بگیرین، بهش برمی‌گردونین!	سیستم عامل Linux و وردپرس
مجوز BSD	مشابه MIT، با کمی تفاوت در شرایط استفاده.	FreeBSD و OpenBSD

چطوری بفهمیم یه نرم‌افزار چه مجوزی داره؟

معمولاً اطلاعات مربوط به مجوز توی فایل LICENSE یا COPYING در کنار فایل‌های اصلی نرم‌افزار وجود داره. همچنین، توی وب‌سایت پروژه یا مستندات اون هم می‌تونید اطلاعات مربوط به مجوز رو پیدا کنید. اگه شک داشتید، همیشه بهتره یه نگاهی به این فایل‌ها بندازید.

یه جای دیگه که می‌تونید مجوز رو چِک کنین، خوندن سرآیند فایل‌های کد هستش. معمولاً توسعه‌دهنده‌ها یه سرآیند با اطلاعات کپی‌رایت و مجوز بالای فایل‌هاشون اضافه می‌کنن. برای مثال:

/*
* Copyright (c) 2023 Example Company
*
* This software is licensed under the MIT License. See LICENSE file for details.
*/

مثال کاربردی

فرض کنید شما یه برنامه‌نویس هستید و می‌خواهید یه کتابخونه (Library) برای پردازش تصویر بنویسید. شما تصمیم می‌گیرید که این کتابخونه رو با مجوز MIT منتشر کنید. این یعنی بقیه برنامه‌نویس‌ها می‌تونن از کتابخونه شما توی پروژه‌های خودشون استفاده کنن، بدون اینکه نگران محدودیت‌های مجوز باشن. این کار باعث می‌شه کتابخونه شما بیشتر استفاده بشه و بیشتر شناخته بشه. و اگه کسی باگی پیدا کنه، ممکنه حتی اون رو درست کنه و به شما کمک کنه!

خلاصه

مجوزهای متن‌باز یه بخش خیلی مهم از دنیای نرم‌افزار هستن. اون‌ها به ما آزادی می‌دن، به همکاری کمک می‌کنن، و باعث می‌شن نوآوری سریع‌تر اتفاق بیفته. امیدوارم این مقاله به شما کمک کرده باشه که درک بهتری از مجوزهای متن‌باز داشته باشید.

اگر سوالی دارین، حتماً بپرسین. خوشحال میشم کمکتون کنم.

کلمات کلیدی:

مجوز متن‌باز، نرم‌افزار متن‌باز، GPL، MIT، Apache، BSD، Open Source License

متن‌باز یعنی چی دقیقا؟

یعنی سورس کد برنامه در دسترس همه هست و میشه اونو دید، تغییر داد و دوباره توزیع کرد. البته با رعایت شرایط مجوزی که برنامه باهاش منتشر شده.

اگه از یه نرم‌افزار متن‌باز تو پروژه تجاری استفاده کنم، مشکلی داره؟

بستگی به مجوزش داره. خیلی از مجوزهای متن‌باز (مثل MIT و Apache) این اجازه رو به شما می‌دن. ولی بعضی‌ها (مثل GPL) ممکنه محدودیت‌هایی داشته باشن.

چطوری مجوز خودمو برای پروژه‌ام انتخاب کنم؟

باید با دقت انواع مجوزها رو بررسی کنید و ببینید کدومشون با اهداف شما سازگاری بیشتری داره. وب‌سایت‌هایی هستن که به شما کمک می‌کنن مجوز مناسب رو انتخاب کنید (مثل choosealicense.com).

اگه یه پروژه متن‌باز رو تغییر بدم، باید تغییراتمو منتشر کنم؟

بازم بستگی به مجوزش داره. مجوزهای Copyleft مثل GPL این کار رو اجباری می‌کنن، ولی مجوزهای دیگه (مثل MIT و Apache) این الزام رو ندارن.

چه فرقی بین 'متن باز' و 'رایگان' هست؟

رایگان فقط به قیمت اشاره داره (یعنی برای استفاده نیاز به پرداخت پول نیست). درحالی که متن باز به دسترسی و اجازه استفاده، تغییر و توزیع کد برنامه اشاره دارد. یک نرم افزار می تونه رایگان باشه ولی متن باز نباشه، و یا برعکس!