اکتال (Octal) چیست؟

اعداد هشت‌هشتی: یک نگاه ساده به دنیای اعداد در کامپیوتر

سلام دوستان! توی دنیای کامپیوتر، اعداد فقط صفر و یک نیستند. ما با سیستم‌های مختلف اعداد کار می‌کنیم. یکی از این سیستم‌ها، سیستم اعداد هشت‌هشتی (Octal) هست. شاید اسمش یکم ترسناک باشه، اما نگران نباشید، خیلی ساده‌ست. تو این مقاله، می‌خوایم با همدیگه ببینیم اعداد هشت‌هشتی چی هستند، کجا استفاده می‌شن، و چطور می‌تونیم باهاشون کار کنیم. هدف اینه که بعد از خوندن این مطلب، دیگه از اسم 'اکتال' نترسید و حتی بتونید ازش استفاده کنید!

اعداد هشت‌هشتی چی هستند؟

به زبان ساده، سیستم اعداد هشت‌هشتی از 8 رقم برای نشون دادن اعداد استفاده می‌کنه. این 8 رقم، از 0 تا 7 هستند. یعنی دیگه خبری از 8 و 9 نیست! در واقع، این سیستم اعداد، پایه 8 داره. یادتون باشه، ما معمولا با سیستم اعداد دهدهی (Decimal) کار می‌کنیم که پایه 10 داره (0 تا 9).

چرا از اعداد هشت‌هشتی استفاده می‌کنیم؟

شاید بپرسید خب چرا باید از این سیستم استفاده کنیم؟ قدیم‌ترها، وقتی کامپیوترها خیلی بزرگ و پیچیده بودند، کار کردن با اعداد باینری (صفر و یک) خیلی سخت بود. اعداد هشت‌هشتی یه راه میون‌بر بودن. چون هر سه رقم باینری رو می‌تونستیم به راحتی به یک رقم هشت‌هشتی تبدیل کنیم. این کار باعث می‌شد کدها راحت‌تر خونده بشن و خطاها کم‌تر بشن.

چطور اعداد هشت‌هشتی رو به دهدهی و باینری تبدیل کنیم؟

تبدیل اعداد هشت‌هشتی به دهدهی و باینری خیلی آسونه. بذارید با یه مثال نشونتون بدم:

فرض کنید عدد هشت‌هشتی 237 رو داریم. برای تبدیلش به دهدهی، باید هر رقم رو در 8 به توان جایگاهش ضرب کنیم و بعد با هم جمع کنیم:

(2 * 8²) + (3 * 8¹) + (7 * 8⁰) = (2 * 64) + (3 * 8) + (7 * 1) = 128 + 24 + 7 = 159

پس عدد هشت‌هشتی 237، معادل عدد دهدهی 159 هست.

حالا برای تبدیل به باینری، هر رقم هشت‌هشتی رو به معادل سه رقمی باینریش تبدیل می‌کنیم:

• 2 (هشت‌هشتی) = 010 (باینری)
• 3 (هشت‌هشتی) = 011 (باینری)
• 7 (هشت‌هشتی) = 111 (باینری)

پس عدد هشت‌هشتی 237، معادل عدد باینری 010011111 هست.

برای اینکه بهتر متوجه بشید، این جدول رو ببینید:

هشت‌هشتی	دهدهی	باینری
0	0	000
1	1	001
2	2	010
3	3	011
4	4	100
5	5	101
6	6	110
7	7	111
10	8	001000

کجاها از اعداد هشت‌هشتی استفاده میشه؟

امروزه، استفاده از اعداد هشت‌هشتی خیلی کم شده. بیشتر جاها از اعداد هگزادسیمال (Hexadecimal) استفاده می‌کنند (که پایه 16 داره). اما هنوز هم توی بعضی از سیستم‌های قدیمی‌تر و توی بعضی از تنظیمات مربوط به دسترسی‌ها (Permissions) در سیستم‌عامل‌های لینوکسی و یونیکسی، ممکنه با اعداد هشت‌هشتی روبرو بشیم. یک مثال دیگه میتونه این باشه که در زبان های برنامه نویسی مثل C برای نشان دادن octal literal از پیشوند 0 استفاده میکنند. مثلا عدد 027 معادل octal 27 است.

یه مثال از دسترسی ها (Permissions) در لینوکس:

تو لینوکس، وقتی می‌خوایم دسترسی یه فایل رو مشخص کنیم، می‌تونیم از یه عدد سه رقمی استفاده کنیم که هر رقمش یه عدد هشت‌هشتی هست. هر رقم نشون‌دهنده دسترسی کاربر (User)، گروه (Group) و دیگران (Others) هست. مثلا، دسترسی 755 یعنی کاربر (صاحب فایل) می‌تونه فایل رو بخونه (Read)، بنویسه (Write) و اجرا کنه (Execute)، گروه می‌تونه بخونه و اجرا کنه، و بقیه هم می‌تونن بخونن و اجرا کنن.

خلاصه مطلب

اعداد هشت‌هشتی یه سیستم اعداده که از 8 رقم (0 تا 7) استفاده می‌کنه. قبلا برای ساده‌تر کردن کار با اعداد باینری استفاده می‌شد، ولی الان کمتر استفاده می‌شه. تبدیل اعداد هشت‌هشتی به دهدهی و باینری کار سختی نیست. هنوز هم تو بعضی از سیستم‌های قدیمی‌تر و تنظیمات دسترسی‌ها ممکنه باهاش روبرو بشیم. امیدوارم حالا درک بهتری از این سیستم اعدادی داشته باشید.

مواظب خودتون باشین و تا آموزش بعد بدرود!

منظور از سیستم دسیمال، همان سیستم دهدهی رایج است و دسمل اشتباه تایپی نیست.

کلمات کلیدی: اعداد هشت‌هشتی، اعداد Octal، سیستم اعداد، باینری، دهدهی، تبدیل اعداد، لینوکس، دسترسی ها، کامپیوتر

اعداد هشت‌هشتی دقیقا چی هستند؟

اعداد هشت‌هشتی، اعدادی هستند که با استفاده از 8 رقم 0 تا 7 نمایش داده می‌شن.

چرا باید اعداد هشت‌هشتی رو یاد بگیریم؟

اگرچه امروزه کاربردشون کمتر شده، اما دونستن اعداد هشت‌هشتی به درک بهتر سیستم‌های کامپیوتری قدیمی‌تر و بعضی از تنظیمات سیستم‌عامل‌ها کمک می‌کنه.

آیا تبدیل اعداد هشت‌هشتی به دهدهی سخته؟

نه اصلا! با یه فرمول ساده می‌تونید هر عدد هشت‌هشتی رو به معادل دهدهیش تبدیل کنید.

اعداد هشت‌هشتی هنوز هم استفاده می‌شن؟

بله، توی بعضی از سیستم‌های قدیمی‌تر و تنظیمات مربوط به دسترسی‌ها در لینوکس و یونیکس ممکنه باهاشون روبرو بشید.